istanbul

Istanbul, ook wel Istanboel (Turks: İstanbul, uitspraak [isˈtɑnbul]?; voorheen Byzantium en Constantinopel geheten, in veel Slavische talen vroeger Tsargrad genoemd) is met bijna 8,5 miljoen geregistreerde en een geschat aantal van 3 miljoen niet-geregistreerde inwoners de grootste stad van Turkije. De stad bestaat uit 27 districten, die tezamen de hoofdstad van de gelijknamige provincie Istanbul vormen.

Ligging
De stad heeft een zeer strategische ligging. Ze ligt in het westen van het land, deels in Europa, deels in Azië, en is daarmee de enige stad ter wereld die in twee continenten ligt. De Bosporus, die Europa van Azië scheidt, loopt door Istanbul heen, en komt in het zuiden in de Zee van Marmara en in het noorden in de Zwarte Zee uit. Twee bruggen over de Bosporus in Istanbul verbinden Europa met Azië.



Naam
Voor de herkomst van de Turkse naam Istanbul worden verschillende verklaringen gegeven. Hij zou van het Griekse Constantinoupoulis kunnen zijn afgeleid. Vaker gehoord is de verklaring is dat hij van het Griekse στιν πολιν (stin polin) of εις την πολιν (eis tein polin) ("naar de stad") is afgeleid; in het Byzantijnse rijk werd Constantinopel immers vaak aangeduid als "de Stad".

Nog een verklaring is dat de naam afkomstig is van de ten tijde van de Sultan Mustafa III in vele officiële brieven en documenten gangbare praktijk om Islam bol en af en toe Islam bul te gebruiken [F. Kraelitz, Sitzungsberichte der Akademie der Wissenschaften, 1921, p.45]. Islam bol betekent "Veel Islam" en Islam bul "Vind de Islam" in het Turks.

De naam wordt in het Turks uitgesproken met de klemtoon op de tweede lettergreep. In het Nederlands is de klemtoon op de eerste lettergreep veel gebruikelijker.

Spelling in het Nederlands
Zowel de spellingsvariant 'Istanboel' als 'Istanbul' is volgens de Nederlandse Taalunie correct. Hoewel in het Turks een punt op de 'I' staat, wordt deze in het Nederlands normaal gesproken niet weergegeven. In het Turks is de correcte spelling met punt, omdat de uitspraak van de i zonder punt en de i met punt in die taal, in tegenstelling tot het Nederlands, verschilt.

Heel af en toe treft men de oude naam Constantinopel nog aan. Met name op de verkeersborden in Griekenland.

Bosporus

Kız Kulesi

Kız Kulesi 's nachts

Kabeltrein naar Kabataş aan het Taksimplein

Hagia Sophia

De Blauwe moskee in de wijk Sultanahmet, district Eminönü

De Keizerlijke poort van het Topkapı Paleis

De kloktoren van Dolmabahce paleis

Het fort Roemelië

Kadıköy Bağdat Street

Geschiedenis
Het artikel over Constantinopel geeft een beschrijving van de geschiedenis van de stad. Vroeger heette de stad Byzantium en sinds 330 Constantinopel, in die tijd fungeerde het eerst als hoofdstad van het Romeinse Rijk en vanaf 395 als hoofdstad van het Oost-Romeinse/Byzantijnse Rijk. Vanaf 1453 was het de hoofdstad van het Ottomaanse Rijk. In verschillende hoedanigheden is het dus vele eeuwen lang een van de belangrijkste steden van de wereld geweest. In 1923 heeft het de status van hoofdstad van Turkije moeten afstaan aan Ankara. In 1930 ging de stad officieel İstanbul heten.

Districten (2000)
De Gouden Hoorn en de Bosporus splitsen de stad in feite in drie delen, twee op het Europese continent en één op het Aziatische. Van de twee Europese delen bevat de westelijke helft de oude stad (Constantinopel). Deze is onderverdeeld in de districten Fatih en Eminönü. Verder ten westen en ten noorden hiervan bevinden zich de districten Eyüp, Bayrampaşa, Gaziosmanpaşa, Esenler, Bağcılar, Güngören, Zeytinburnu, Bahçelievler, Bakırköy, Avcılar en Küçükçekmece.

Het gedeelte van de stad oostelijk van de Gouden Hoorn was waar in de Osmaanse tijd de door Venetiaanse handelaren bewoonde wijk Galata lag. Dit is tegenwoordig ingedeeld in het district Beyoğlu. Verder ten noorden en oosten hiervan liggen de districten Şişli, Kağıthane, Sarıyer en Beşiktaş.

Op het Aziatische deel van de stad, tenslotte, bevinden zich de districten Üsküdar, Kadıköy, Beykoz, Ümraniye, Maltepe, Kartal, Pendik, Sultanbeyli en Tuzla.

Adalar is een apart district dat de Prinseneilanden bevat.

Bezienswaardigheden
Topkapi Paleis/Museum
Haghia Sofia (Ayasofia), vroeger kerk, daarna moskee, thans museum.
De stad heeft daarnaast nog imposante moskeeën zoals de Süleymaniye-moskee en de Sultan Ahmetmoskee.
Er zijn diverse synagogen, zoals de Neve Shalom synagoge
Kruidenbazaar naast de Yeni-moskee en de dierenmarkt; in de nabijheid van de Galatabrug.
De Galatatoren
Twee bruggen verbinden de Europese en Aziatische delen van de stad: de Bosporusbrug en de Fatih Sultan Mehmetbrug, genoemd naar Mehmet de Veroveraar.
Over de Bosporus kan men een boottocht maken.
De Prinseneilanden, negen eilanden in de Zee van Marmara, waarvan er 4 bezocht kunnen worden per boot.
De Basilica Cisterne, een 6e eeuwse ondergrondse wateropslagplaats

Universiteiten
Er zijn diverse universiteiten in de stad gevestigd:

İstanbul-universiteit (gesticht in 1453)
Technische Universiteit Istanbul (gesticht in 1773)
Bogazici-universiteit
Bilgi-universiteit
Koç-universiteit
Mimar Sinan-universiteit
Marmara-universiteit
Galatasaray-universiteit
Yıldız technische universiteit
Fatih-universiteit
Dogus-universiteit
Sabancı-universiteit
Yeditepe-universiteit
Kadir Has-universiteit

Luchthavens
Bij Istanbul ligt de internationale luchthaven Atatürk. Recentelijk is er in het district Pendik de tweede luchthaven (Sabiha Gökçen) geopend.

Geboren
Emre Belözoğlu (1980), voetballer
İsmail Cem (1940-2007), journalist en politicus
Bülent Ecevit (1925-2006), politicus
Recep Erdoğan (1954), politicus
Tchéky Karyo (1953), Frans acteur
Elia Kazan (1909-2003), filmregisseur
Arif Mardin (1932-2006), Turks-Amerikaans muziekproducent
Bülent Ersoy (1950), zangeres
Orhan Pamuk (1952), schrijver en Nobelprijswinnaar
Mustafa Sandal (1970), popzanger

Voetbal
De drie grootste Turkse voetbalclubs, Beşiktaş, Fenerbahçe en Galatasaray, komen uit Istanbul. In het Atatürk Olympisch Stadion werd de UEFA Champions League Finale 04/05 gepeeld tussen AC Milan en winnaar Liverpool FC. In het seizoen van 2008-2009 wordt de UEFA Cupfinale in het Şükrü Saracoğlu Stadion van Fenerbahçe gehouden.